“Pakiramdaman” versus “pakiramdam”

Natutuwa po ako na may mga estudyante at mga kaibigan na nag-PM o nag-comment tungkol sa mga pagninilay ko. I feel fulfilled that my election and politics-related reflections helped others make sense or acquire more meaning in this “darkness” of confusion, uncertainty, and anxiety.

Isa sa mga puna sa mga botanteng Pilipino ay masyadong emosyonal bumoto at di siniseryoso ang halalan (“eleksyon lang yan!”). Masyadong naka-base sa personal na pakiramdam.

Napaisip lang ako bigla – diba ang mga Pilipino rin ang magagaling sa “pakiramdaman”? Magaling tayong umalam kung ano ang pulso ng isang grupo at umayon na hindi maka-istorbo o direktang kumompronta dito. May mga oras na nakakainis ang pakiramdaman kasi imbis na sabihin na lang, paliguy-ligoy pa.

Pero nasaan kaya ang pakiramdaman habang eleksyon? Masyado na ba tayong nakatuon sa personal na pakiramdam at kampihan, na pinipigilan natin na pakiramdaman ang iba?

Bakit kapag usaping pulitika, parang nagiging pustahan ang labanan?

Kaya naniniwala ako sa mensahe na “radikal na pagmamahal”. Mas tinitignan ko ito bilang “unconditional love”. May mga nakikita ako sa Facebook at Reddit na ginagawa itong “radikal manampal” at sinasabing “tough love” naman. Gets ko ito parehas. Marahil ay ang hirap ng standard ng “radikal magmahal” at mas masarap din magsabi ng “sinabi ko na sayo eh, ginawa mo pa rin! Heto, maturuan nga kita ng leksyon!”

Baka idealistic masyado, pero mas nababagay sa kultura natin ang radikal na pagmamahal at pakiramdaman. Pwede rin naman tayong magparanas ng “tough love” na hindi nakatuon sa pakiramdam na “vindication”.

Siguro, mas ituon natin ang “tough love” sa mga pinunong hinalal natin. Bumoto man sa kanila o hindi, ginusto nilang maupo sa pwesto.

Pwes, hihingan natin sila ng resibo.

---

John 14:1-6. Do not let your hearts be troubled.

[DAILY GOSPEL INSIGHTS AND REFLECTION FOR MANAGEMENT AND ORGANIZATION 133: MAY 13, 2022]

Liwanag sa dilim at “unity”

Two days after the election, para bang mas nag-sink in sa akin na ito na talaga ang estado ng pulitika at ng Pilipinas. Mas emotional ako ngayon, at napaluha ako habang homily ng DLSU community online mass kanina. Swak na swak kasi ang ebanghelyo ngayon. Literal na nitong mga nakaraang araw, karamihan ng sumasagi sa utak ko, kung ano ba ang magiging kinabukasan natin.

Sa mga nakikita ko sa news feed ko at sa mga kaibigan kong kakampinks, iba-iba ang coping mechanism. May galit. May malungkot. May mga gustong mag-move on na rin at tanggapin na agad ang pagkatalo. Ang coping mechanism ko ay magsulat ng mga pagninilay ko, para maisaayos ko ang naiisip at nararamdaman ko.

May mga pro-BBM naman na isinasabuhay ang campaign message na “unity” at nagpapakita ng optimism at nirerespeto kahit paano ang “pagluluksa” ng kakampinks (dito ako umaasa na sana tama nga po kayo at makakapagtulungan pa rin tayo). May iilan naman na medyo mapang-asar ang tono, puro trash talk lang ang alam (ignore na lang!).

Maliban sa “unity”, magiging focus daw ng bagong administration ang ekonomiya at oil prices. Mukhang si Sara na rin ang magiging secretary ng DepEd. Maliban dito, hindi pa klaro kung ano ang mga susunod na habang at plano. Ika nga ni BBM sa mga presidential interviews niya, ayaw nila magplano beyond May 9, hanggang di pa sigurado na panalo na sila sa eleksyon. Marahil ito ang nagbibigay ng pakiramdam na “madalim” o walang katiyakan, kasi hindi pa nakalatag ang mga plano nila.

Kung tinatadhana na maulit ang kasaysayan, hindi natin masisisi ang mga hindi pabor kay BBM na makadama ng takot. Well-documented ang mga masasamang nangyari nung panahon ng tatay niya, at ni minsan, hindi humingi ng paumanhin ang kampo nila dito. Medyo fascinating: may sinabi si BBM, “Judge me not by my ancestors, but by my actions.” (https://www.bbc.com/news/world-asia-61381594)

Supporter man ng UniTeam o mapa-kakampink, sabihin na natin na bilang mamamayang Pilipino, responsibilidad natin na maghanap ng resibo mula sa mga hinalal natin.

Sa mga tulad kong nakakaramdam na parang naliligaw sa dilim, siguro ang hamon sa atin ay suyurin ang Liwanag; at parang mga kandila, sana ay mahawaan Niya tayo ng alab ng katotohanan, tapang, hustisya, at radikal na pagmamahal.

Si BBM na mismo ang nagsabi, “Judge me not by my ancestors, but by my actions.”

Sinulat nga ni Rico Blanco,

“At sa paghamon mo sa agos ng ating kasaysayan
Uukit ka ng bagong daan, oh, oh-oh (oh-oh)
Ikaw ang aawit ng, ‘Kaya mo ‘to’
‘Sang panalangin sa gitna ng gulo”,

Tumindig tayo at magsilbing liwanag sa dilim, para sa isa’ t isa, at para sa bayan. Tututukan natin na isabuhay nila ang “unity” na pinangako nila.

—

John 12:44-50. I came into the world as light

[DAILY GOSPEL INSIGHTS AND REFLECTION FOR MANAGEMENT AND ORGANIZATION 131: MAY 11, 2022]

On election anxiety, unsurprising initial results, and heartbreak rants

Election anxiety was and is real. Haluan mo pa ng quarter/third-life crisis, minsan mapapaisip ka, “Ano na, Pilipinas? Ano ba ibig sabihin maging Pilipino at ipaglaban ang Pilipinas?”

Gets naman kung bakit ang mga kakampinks, umaasa sa Google Trends. But as a researcher myself, I cannot discount the validity of the surveys. Yes, there are “theories” kuno na “False Asia” or “mind conditioning”, but as professionals and personalities have vouched for, these survey firms try to be transparent and employ relatively good-but-imperfect methodologies.

For the past months, it seemed clear that the majority (not just a plurality!) were for BBM-Sara. Kaya in a way, now that ~50% of the unofficial results are transmitted, di na nakakagulat ang results. The early signs point to one of the most empathic electoral wins in recent history.

Nakakainis ang COMELEC. Ang daming incidents na sira ang VCMs. Di naman ganito nung 2016 at 2019 diba? Anyare po sa inyo? Paano namin kayo pagkakatiwalaan? At kung tunay na minority ang kakampinks, paano kami mas makakaunawa na walang anomalya sa eleksyon kung ang daming palpak? (Shoutout though to our poll watchers and volunteers na napagbubuntunan ng galit, di niyo po kasalanan! Mabuhay po kayo!)

It is not surprising, but fuck, it hurts. Sana may miracles pa, but all reasonable evidences point to an empathic BBM-Sara win.

My friends know that I tried to adopt a more balanced or neutral view since I did not want to be a blind follower. In 2016, I truly considered voting for Duterte (so I understand his charisma, disciplina kuno, and “change is coming”, yun pala change scamming, kontra oligarchy pero bagong oligarchy lang din). Ala Heneral Luna ang dating (kunwari). Pero kapag pinagnilayan… Rape jokes? Dapat daw nakauna si Mayor? Nasaan na yung jetski kontra XJP? Bumalik ako kay Mar-Leni.

VP Leni represented values and principles I believe to be manifestations of good governance. Pero di siya perpekto. Sabi ng mga iba, baka mahina si Leni, malalamon ng nga backers niya. So, pinag-isipan ko rin iboto si Yorme, baka mas mahinahon na Digong. Pero lumabas ang tunay na kulay, balimbing, minsan kontra admin, minsan kontra BBM, tapos presscon kontra sa Top 2 sa survey…? “Switch to Isko” is appropriate kasi si Isko, switch din ng switch! In the end, mas tumaya at tataya pa rin ako sa rosas na bukas.

Di ko lang matanggap bakit si BBM. Sa totoo lang, mas gets ko pa kung bakit si Pacman ang iboboto eh. Pero BBM? Bakit? Tapos maniniwala tayo sa TikTok at YouTube? Kahit nga Wikipedia na dinidiscourage na source ng mga paaralan, yun na lang, madaliang research, makikita na natin yung red flags. Bakit sa kulay pula pa rin?

Pag natuloy na naupo si BBM, mauulit ba ang mga Archimedes Trajano tortures sa mga paaralan? Bilang guro, matatakot ba ako magsabi ng totoo kasi baka mapahamak ang mga estudyante, kapwa guro, at mga mahal ko sa buhay?

Dadami ba sa mga mahal ko sa buhay na pipiliin mangibang bansa kasi nawawalan ng pag-asa at oportunidad sa Pinas? Hirap na hirap na, at mas nakakakita ng liwanag sa ibang lugar?

From listening and reading the thoughts of neutral political science and sociology experts, I think the real mechanism that led to these: the erosion of Truth and the preference of personal truths and narratives. Guilty tayo diyan. Dahil tinuring na mala-santo sila Ninoy at Cory, nabulag din tayo sa mga mali at pagkukulang ng gobyerno natin. People Power became an imperfect representation of democracy; narrated more in terms of saints versus devils, and less about virtues versus vices. Personalidad pa rin.

The age of social media highlighted our immature democracy, which is susceptible to narratives, conspiracy theories, and propaganda. Naging labanan ng kwentuhang gusto, hindi ng katotohanan. The first to realize this context were the Marcoses, and as early as the 2010s, they were investing in social media to revise history and form pro-Marcos groups.

We allowed and our allowing ourselves to be sheeple. We are all guilty.

So, I try to ease my anxiety and that of my loved ones. At least, we are learning. And the majority seems to have spoken. Okay lang. I respect our due process.

Pero para sa mga naniniwala at naniwala na kulay rosas ang bukas, hindi ito tungkol kay Leni lang. It is a movement about courage, bayanihan, and humility – we shall be a vocal minority. Maraming kwento na gusto ng kakampinks i-unfriend ang mga pro-BBM. Huwag. Mas kailangan natin ang isa’t isa.

If the UniTeam does proceed to win (I’m still hoping, but not expecting a comeback), the first step is to hold the UniTeam accountable to their message: unity.

For kakampinks, radikal na pagmamahal. For the UniTeam, unity.

Simulan na natin ngayon. Let’s walk our talk.

---

John 10:1-10. I am the gate for the sheep

[DAILY GOSPEL INSIGHTS AND REFLECTION FOR MANAGEMENT AND ORGANIZATION 129: MAY 9, 2022]

Loyalty + Trust + Time = Faith

John 6:60-69. To whom shall we go?

Mr. Morj, a One Piece YouTuber in his analysis of the Wano arc, contended that a key theme of the manga series is faith, which is based on loyalty, mutual trust, and the passage of time.

In a way, human loyalty and trust are initially borne from witnessing reasonable evidences. A child that experiences the care of a parent grows to be loyal and trustful; believing that the parents’ track record of care is worth having faith in.

The tragedy is that we equate loyalty with fanaticism. We equate trust with unquestioning obedience. Fanaticism + unquestioning obedience = blind faith.

When we choose to have faith in a person, it’s not about having cult-like fanaticism. It is about fully appreciating, as in listening to both our gut and our brains, the authenticity and integrality of the person we believe in. Does the person have a body of work and a track record we can ground our beliefs on? Does the person explicitly make herself accountable to the values and principles she believes in?

Most importantly, if the person does falter and commit mistakes (and this is inevitable), will she be likely to pass the blame or take accountability and improve her mistakes?

On Monday, our vote is an act of faith. I have explicitly mentioned who I will vote for, but I’m not writing this reflection to campaign.

Maybe the invitation is that an authentic faith and an authentic vote is an act that also holds both the believer and the believed accountable. But in this sense, accountability is less about fear, but more about love.

Therefore, whoever we vote for and whoever becomes the next president, let’s hold them accountable.

[DAILY GOSPEL INSIGHTS AND REFLECTION FOR MANAGEMENT AND ORGANIZATION 127: MAY 7, 2022]